Bürokrasinin Demokrasi Açısından Taşıdığı Olumsuzluklar

 

 

Bürokrasilerin bir toplumda yaygın bir nitelik göstermesi, bir çok bakımdan demokrasiyi zayıflatır. Bürokrasinin potansiyeli ve fiili olarak demokrasiye karşı bazı tehditlerinden söz edilmektedir. Bu tehlike ve dayandığı görüşler şu şekilde sıralanabilir:

1.       Bürokrasi, toplumda çok büyük güç eşitsizlikleri ya da dengesizlikleri meydana getirmektedir. Çünkü bürokrasi, onu kontrol eden çok az kişiye, genel olarak topluma ve özel olarak devlete, çok fazla etki yapma olanağı sağlamaktadır. Siyasal ve toplumsal anlamda oluşan güç dengesizlikleri, egemenliğin toplumun bütününe dayandığı ve herkesin bu egemenlikte eşit hakka ya da söze sahip olduğuna dair demokratik ilkeleri ihlal etmektedir.
2.       Bürokrasi, siyasi gücü arttırmak ya da baskıcı bir devlet yönetimi oluşturmak isteyen siyasi ve bürokratik elitin aleti olabilir. Ayrıca siyasi ve bürokratik elit sosyal hareketlilik süreçlerinin çoğunu; ekonomik, mesleki, kültürel ve benzeri faaliyetleri, toplumun gelişim dinamiklerini kontrol altında tutma eğilimindedir. Öte yandan bürokrasi seçimle başa gelmiş iktidarın denetimi dışına da çıkabilir. Bürokrasi bunu uzmanlığını, gücünü ve bilgi kaynaklarını kullanarak gerçekleştirebilir. İstihbarat örgütlerini ve askeri bürokrasiyi iyi denetleyemeyen hükümetlerin, zaman zaman askeri darbelere yeni düşmeleri bunun birer örneğidir.
3.       Bürokrasi siyasi bakımdan tarafsız olması gerekirken, idari gücü ve yeteneği sebebiyle bundan sapabilmektedir. Bürokrasi zaman içinde kendi kimliğini kaybetmekte ve örgütsel bir amaç haline dönüşebilmektedir. Bürokrasi kendi içerisinde belirli görüşleri olan sosyal bir sınıftır. Bu durum bürokratların devlet işlerini yönetme tarzına, kamu politikalarına ya da programlarını uygulama biçimine yansır. Memurlar, kendi siyasi ve sosyal örgüt yapılanmalarını geliştirirler ve belli bir çıkar grubunun temsilcileri gibi hareket ederler.
4.       Vakıf, dernek ve sendika gibi kendi kendini yöneten küçük gönüllü kuruluşların varlığı, demokrasi için hayati önem taşımaktadır. Bu kuruluşlar, demokratik katılım konusunda tecrübe olanağı sağlar, siyasi konulara ilgi uyandırır ve toplumsal sorunlara kayıtsızlığı azaltırlar. Demokrasinin aracı kurumları olarak nitelendirilen bu örgütler, özellikle gelişmiş ülkelerde, günümüzde çok daha bürokratik hale gelmişlerdir. Gönüllü kuruluşlardaki bürokratikleşme eğilimi, demokratik katılımın bu önemli kaynağını verimsizleştirmektedir.